گسترش مهاجرت از آذربایجان از نیروی کار به نخبگان رسیده است.

شاید کمتر نقطه ای از کشور باشد که شهروندی آذری درآن ساکن نباشد شهروندانی که از موطن اصلی خود مهاجرت کرده اند و برای رسیدن به کارو زندگی بهتر درد غربت را تحمل کرده اند. این موضوع موجب شده تا در اغلب نقاط کشور ردپایی از فرهنگ آذریها را ببینیم از فراگیری کوفته تبریزی تا گویش و تکه کلامهای مخصوص آذریها که در اقصی نقاط کشور شنیده می شود. کارخانجات بزرگی در شمال و جنوب کشور ، شرق و غرب با مدیریت آذریها اداره می شود و در پائینترین سطح نیز بهترین کارگران را آذری ها تشکیل میدهد و کارفرمایان مایل هستند تا کارگری آذری داشته باشند.برای شروع گزارشم به یک آگهی کاردر کارخانه در استان مرکزی که در سایت دیوار منتشر شده مراجعه می کنم وشرایط را جویا می شوم ، وقتی که تاکید می کنم کارگر آذری جویای کار است کارفرما استقبال می کند و دلیل استقبالش را هم اینگونه بیان می کند: آذریها کاری هستند و به دنبال رشد و موفقیت ، ساعتها اضافه کاری می کنند و به کارگری ساده قانع نمی شوند همین موضوع موجب رشد کارخانه هم می شود.

اما مهاجرت از آذربایجان اگرچه تاریخی نسبتا طولانی دردوره معاصر دارد وبیش از ۷۰سال است که با شروع به کار کارخانجات بزرگ در تهران در دهه ۴۰ شدت بیشتری یافته اما وجه تمایز این مهاجرت در دهه اخیر به ویژه چند سال گذشته تغییر چهره مهاجرت کارگران و نیروی کار ساده به سمت مهاجرت نخبگان و صنعتگران است. این موضوع موجب شده تا آذربایجان شرقی درتوسعه با استانهای هم طراز خود عقب بماند.گذشته از این مهاجرت نخبگان و صنعتگران موجب شده تا بخشهای شرقی و مرکزی استان رفته رفته خالی از جمعیت و ثروت شود. شهرهایی مانند هشترود، چاریماق ، میانه وسراب که بیشترین آمار مهاجرت را دارند.

مهاجرت و ارتقا به سمت های مدیریتی

محسن یکی از شهروندان تبریزی است که حدود ۱۵ سال قبل و پس از پایان تحصیلات کارشناسی و کارشناسی ارشد دررشته معدن به دنبال کار در تبریزبوده و چون کار مناسبی پیدا نکرده به یکی از استانهای مرکزی کشور مهاجرت می کند. وی با اشاره به اشتغالش  دریکی از کارخانه های معتبر کشوری و پیشرفتش در این مرکز صنعتی بیان می کند: اکنون پس از ۱۵ سال مدیر بخش تولید این کارخانه شده ام در حالی که در تبریز ۲ سال دنبال کار بودم و کاری بهتر از انبار داری یکی از کارگاه های تبریز به من پیشنهاد نشد.

این شهروند تبریزی بر تداوم  ارتباطش با خانواده و اقوام در تبریز  تاکید می کند و بیان می کند: هرچند ازدواجی غیر بومی داشته ام اما از شهرم جدا نشده ام و امیدوارم بتوانم زمینه سرمایه گذاری در شهر خود و کارآفرینی برای مردم مناطق محروم استان را فراهم کنم.

بی توجهی به زیر ساختها موجب مهاجرت

نماینده مردم هشترود در مجلس شورای اسلامی با اشاره به بحران مهاجرت از آذربایجان شرقی به ویژه شهرهایی مانند هشترود و چاریماق می گوید: در حالی که ظرفیتهای زیادی برای توسعه در این شهرها وجود دارد اما  میلیاردها تومان ثروت از این شهرها خارج می شود و در شهرهای دیگر کشور سرمایه گذاری می شود.

سید حمزه امینی ادامه می دهد: نتیجه این خروج ثروت فقر بیشتر مردم بومی منطقه است در حالی که سرمایه گذاران با فروش زمین های خود از هشترود خارج می شوند که کمترین حمایت از آنان صورت می گیرد ومی شد این ثروت را در منطقه متمرکز کرد و از سرمایه گذاران دعوت به توسعه منطقه می شد که منجر به مهاجرت معکوس هم می شود.

وی یادآور میشود: رفتار خوبی با نخبگان اقتصادی در این مناطق صورت نمی گیرد و به این سبب زیر ساختها از بین می رود از دولت می خواهیم تا زمینه رفع محرومیتها را در شهرهایی مانند هشترود فراهم کند تا این شهرها بیشتر از این خالی از جمعیت نشود.

آذربایجان شرقی در صدراستانهای مهاجر فرست نخبگان

رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ ريزی  آذربايجان‌شرقی با تاکید  برشناسایی مشکلات اقتصادی و اجتماعی مهاجرت در استان می گوید: مهاجرت مقوله ای گسترده است که بر تمام حوزه های برنامه ریزی تاثیر می گذارد و اگر به مولفه های آن دقت نکنیم موجب اشتباه دربرنامه ریزی می شود.

داود بهبودی ادامه می دهد: در سالهای گذشته با روند نزولی بیکاری ، کاهش جمعیت و کاهش درآمد سرانه ، کاهش درصد افراد تحصیل کرده و کاهش تراز کیفی نیروی انسانی روبرو هستیم و تمامی این عوامل در برنامه ریزیهای بلند مدت استان موثر است.

وی خاطر نشان می کند: اگر نرخ بیکاری استان پائین است به معنای برنامه ریزی دقیق برای احداث کارخانه ها نیست بلکه به معنای مهاجرت نیروی نخبه است.

وی تاکید می کند: بخش بزرگی از دارایی های کارخانه داران استان در بانکهای پایتخت سپرده گذاری میشود و این موضوع بانکداری استان را تضعیف می کندو نمی توان برای توسعه استان چندان به منابع داخل استانی اکتفا کرد که نتیجه آن کاهش سهم محسوس استان از بازیگری در اقتصاد استان از ۶ به ۴ است و در نرخ جمعیتی هم به زیر ۵ درصد رسیده ایم.

وی عنوان می کند: در ریشه یابی کارشناسان این سازمان از علل مهاجرت نخبگان به بروکراسی مضاعف در استان رسیده ایم به این معنی که بخش اداری و دولتی استان با اعمال قوانین دست و پاگیرتر یا سخت گیری دربرابر شهروندان روند سرمایه گذاری و فعالیتهای اقتصادی را دشوار می کنند و به عنوان یک مثال ساده زمان دریافت تسهیلات بانکی در استان گاه تا چند برابر استانهای دیگر از جمله مرکز کشور است.

به دنبال راهکار علمی برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان استان

استاندار آذربایجان شرقی به عنوان یک مدیر دانشگاهی و عضو هیت علمی دانشگاه تبریز از دغدغه های خود در جلوگیری از مهاجرت نخبگان استان می گوید و اینکه به دنبال برنامه ریزی علمی و ریشه ای برای ممانعت از مهاجرت نخبگان است.

محمد رضا پور محمدی چندی قبل در جمع فعالان رسانه ای بر مشارکت آنان در فرهنگ سازی مهاجرت معکوس تاکید کرده و خاطر نشان می کند: مهاجرت نخبگان و صاحبان ثروت از استان موضوع کوچکی نیست و تبعات سنگینی برای استان دارد و باید به دنبال راهکارهای موثر دراین زمینه باشیم.

وی جذب سرمایه گذاری آذریهای خارج از استان و جلب مشارکت نخبگان دانشگاهی دربرنامه های توسعه ای استان را یادآور شده و بیان می کند: با توسعه صنایعی مانند مس ، خودرو سازی و افتتاح صنایع بزرگی چون نفلین سینیت سراب که موجب اشتغال دهها هزار نفری نخبگان و راه اندازی صدها صنعت پائین دستی میشود میتوان به مهاجرت معکوس نخبگان ، صنعتگران و نیروی کار پر تلاش استان امیدوار بود.