علامت های سوال و تعجب در آتش سوزی بزرگ بازار تبریز آنقدر زیاد است که جوابی برای آن پیدا نمی شود.

از جنب مسجد بزرگ مطهری که وارد بازار دو دری میشوی دویست متری راه است تا به سرای دو دری برسی جایی که چند شب قبل محل یکی از بزرگترین آتش سوزی های  تجاری معاصر تبریز حتی کشورمی تواند باشد این حادثه هرچند تلفات جانی در پی نداشته اما زیانهای اقتصادی و فرهنگی و تاریخی آن غیر قابل اغماض بوده و  بنا بر برآوردهای اولیه کارشناسان و بازاریان بیش از ۲ هزار میلیارد تومان خسارت وارد شده است. برای درک بهتر علت وچرایی ماجرا حضور در هنگام شب و همزمان با ساعاتی که آتش سوزی دربازار به وقوع پیوسته میتواند بسیارراه گشا باشد. بازار هنگام شب همچنان خلوت  وبی دفاع است ،  هرکسی می تواند وارد بازار شود ، زباله هایی که هر رهگذار میتواند با یک ته سیگار آنها را به کانون آتش سوزی مبدل کند در گوشه گوشه بازار بزرگ تبریز و زیر سقف آجری بازار دیده میشود. همچنان هیچ نگهبانی در بازار نیست، خبری از دوربین هم دربازار نیست. خلوتی بازار برای هر شروری تحریک کننده است و همچنان کپسولهای محدود اتش نشانی در دلانها در قفسه های فلزی قفل داری هستند که معلوم نیست کلیدشان در دست کیست.چند بنر در بازار نصب شده که مربوط به یک شرکت بیمه ای بوده و از بازاریان می خواهد سریعا خسارتهای خود را اعلام کنند،  در محدوده ۲۰۰متری  مانده به محل آتش سوزی دو شیر آتش نشانی  دیده میشود که البته برای کنترل حریق به آن وسعت کافی نبوده است. به محل آتش سوزی که می رسیم چند مامور نیروی انتظامی مقابل درب بسته ولی سوخته دو دری نگهبانی میدهند و با هماهنگی آنان وارد سرا میشویم میگویند چند مامور آتش نشانی و چند کسبه مشغول کار در خلوت شب هستند. وارد سرای دو دری که میشوی بهت و حیرت در چهره چند  بازاری تبریزی که درروزهای گذشته مغازه شان در بازار بزرگ تبریز دچار حریق شده همچنان دیده میشود، ماموران آتش نشانی اما چهره خسته تری دارند و مشغول ایمن سازی نهایی برای آوار برداری از قسمتهای سوخته هستند.

علت شروع ماجرا

پیرمردی که به استقبالمان می آید و بعدا مشخص میشود سرایدار بیش از ۱۳۰ مغازه و حجره این بخش از بازار است عمدی بودن آتش سوزی  در بازاررا رد می کند و می گوید: من آخرین کسی بودم که به همراه دو تن از تجار ساعت هشت و نیم شب درب سرا را قفل کرده و محل را ترک کردیم وآن زمان کسی داخل سرا نبوده و همه درها هم قفل بوده اند. آتش سوزی داخل محل بسته که از چند طرف قفل شده بود رخ داده است.ساعت نه و نیم شب بود که یکی از بازاریان به من زنگ زد که بازار سوخته و من به سرعت به محل حادثه آمدم اما کار از کار گذشته بود و بازار سوخته بود.

علی یادآورمیشود: این حرفها را به ماموران آتش نشانی و کلانتری و آگاهی هم گفته ام همه مرامی شناسند و چندین سال است که اینجا نگهبان هستم اتاقک من هم سوخته ولی از روز آتش سوزی سرکارخودم حاضرهستم.

وی به آتش سوزی ۱۰ سال قبل هم اشاره کرده و بیان می کند: از آن زمان و قبل آن در این محل نگهبان هستم قبل از همه درب سرا را بازمی کنم و بعد از همه در را می بندم هر مغازه به طور متوسط ماهانه ۷ تا ۸ هزار تومان به من حقوق می دهند که در مجموع حدود ۸۰۰ هزار تومان است مسئولان قول دادند که مرا بیمه می کنند اما خبری نشده و با اضافه شدن پولی که از بابت باربری اجناس بازاریان می گیرم گذران زندگی می کنم.

بازار داغ شایعات

حلقه زدن و حرفهای در گوشی در مورد علت آتش سوزی صحنه آشنایی  در بازاراست بیشتر اتهامات متوجه پست بزرگ برقی است که داخل حیاط قرار دارد وخیلیها معتقدند آتش سوزی از اتصال ناشی از این پست آغاز شده و معتقدند اینکه علت آتش سوزی تاچند روز اعلام نشده ناشی از سبک سنگین کردن مسئولان برای اعلام حقیقت است.

پویا یکی از بازاریان جوانی است که مغازه شان سوخته و به خبرنگارهمشهری می گوید: چرا دراین پست بزرگ فلزی همان شب پلمپ شده در حالی که ما دیدیم داخل آن کاملا سوخته و دیواره فلزی ضخیمش متورم شده ، علاوه بر این آتش سوزی اطراف این پست هم رخ داده است.

وی خاطر نشان می کند: چرا آتش سوزی با این وسعت در دهه های قبل و زمانی که این پست های برقی بود رخ نداده و چرا مسئولان علت آتش سوزی را زودتر اعلام نمی کنند.

 تقی یکی دیگر از بازاریان علل اقتصادی وسیاسی را موجب آتش سوزی می داند و معتقد است این آتش سوزی درادامه جنگ اقتصادی با کشورمان است و معتقد است دشمنان با طراحی این حادثه  تضعیف اقتصادی و  افزایش نارضایتی بازاریان را هدف قرار داده اند.

به گفته این بازاری  در محل آتش سوزی دهها انبار بزرگ کالا قرار داشته که نیاز استان حتی بخشی از شمالغرب کشور را تامین میکرده و اکثر بازاریان این محوطه عمده فروشان اصلی این بخش از بازار را شامل میشدند.

علت نبودن دوربین و نگهبان شبانه در بازار

طاهر از بازاریانی است که مغازه کوچک دومتریش درآتش سوزی کاملا نابود شده و از اینکه چرا دوربین و نگهبانی در بازار نبوده گله مند است او از آتش نشانی و سرعت عملشان هم گله مند است و معتقد است اگر در دقایق اول آتش سوزی آنان در بازار حضور داشتند این اتفاق رخ نمی داد. وی به آتش سوزی سه ماه قبل در مغازه پلاستیک فروشی جنب مسجد مطهری اشاره می کند و می گوید: این آتش سوزی هم می توانست فجایع بزرگی خلق کند و حتی مغازه های بیشتری بسوزد اما چون مغازه بر خیابان بود ویکی از شهروندان وقوع اولیه آن را دیده و اطلاع داده بودآتش سوزی مهار شده بود.

وی با بیان اینکه بازار هنوز هم به شیوه سنتی اداره میشود می گوید: در اکثر مغازه های عمده فروشی خبری از رایانه و دوربین نیست همه چیز سنتی است و آنان اعتقادی به دوربین ندارند اما در  استخدام نگهبان شبانه برای بازار همه متفق القول هستند ولی با توجه به قتل شبانه سرایداربازار مظفریه در سالهای قبل واعلام نیروی انتظامی مبنی بر مسئول بودن بازاریان در این زمینه ، دیگر نگهبان شبانه ای دربازار نداریم.

وی خاطر نشان می کند: نیروی انتظامی وعده داده بود که کشیک مداوم در بازار دارند ولی سوال اینجاست که داخل سراهای بسته ای که صدها مغازه داخل آن وجود دارد ، چگونه کنترل خواهد شد.

بلاتکلیفی درروزهای بعد از آتش سوزی

جواد که به گفته خود نزدیک به ۵ دهه است در بازار تبریز کار می کند و مغازه دارد می گوید: چند روز از آتش سوزی گذشته و رفت  وآمد مسئولان کم شده ، ماموران بیمه و کارشناسان بیمه  از تبریز حتی تهران در محل حاضر شده اند اما نوع برخورد آنان امیدبازاریان برای دریافت خسارت را کم رنگ کرده و بهانه های مختلفی برای پرداخت خسارت عنوان میشود.

وی ادامه می دهد: مغازه داری که حداقل ۲ میلیارد خسارت دیده برای گرفتن یک دهم این میزان خسارت هم امیدی ندارد و شرکتی که ۱۰ سال قبل و با توجه به آتش سوزی رخ داده توانست اعتماد ۸۰ درصد بازاریان را جلب کند و به صورت انحصاری بیمه های اتش سوزی و خسارت بسیاری از مغازه ها را انجام دهد امروز بهانه های مختلفی چون ارائه فاکتور و احتمال تقلبی و قاچاق بودن اجناس سوخته و بهانه هایی از این دست می آورد در حالی که با سوختن کامل بازار و انبار و مغازه ها چگونه می توان فاکتور خرید ارائه کرد یا اینکه قاچاق بودن اجناس را تعیین نمود.

سعید از دیگر بازاریان میانسال بازار دو دری است که نسبت به بقیه با آرامش بیشتری حرف می زند، مغازه او کاملا سوخته ولی معتقداست نباید روحیه خود را از دست داد. وی به آتش سوزی ۱۰ سال قبل بازار و بازسازی مغازه ها توسط میراث فرهنگی اشاره کرده و می گوید: امیدواریم این اتفاق تکرار شود و همانند ده سال قبل این بازسازی رخ داده و مغازه ها تحویل مغازه داران شود.خوشبختانه مشکلی از بابت عدم هماهنگی سرقفلی نداریم و مالکان در این مورد همراهی می کنند. بازاریانی که مغازه شان سوخته کسی سکته نکرده و بستری نیست اما همه ناراحت ولی امیدوار به بازگشت روزهای خوب به بازار هستند.

وی به ۱۰۰ مغازه جایگزینی که استاندار قول داده تا یکسال به مغازه دارها واگذار شود اشاره کرده و بیان می کند: اولا که تعداد مغازه ها بیشتر است حتی شما که اینجا هستید می توانید مغازه های سوخته را بشمارید که بیشتر از ۱۰۰ مغازه است دوم اینکه محل در نظر گرفته شده بازار صدرا است که در کنار مهرانه رود ساخته شده و به علت جانمایی نامناسب  در سالهای گذشته اصلا رفت و آمد مشتری به این بازار رخ نداده چرا که این بازاردر محلی بن بست قرار دارد و یکی از ویژگیهای سراهای بازار تبریز اتصال به همدیگر است که رفت وآمدها را موجب میشود.

این مغازه دار از تصمیم برخی مغازه دارها برای اجاره حجره در محل دیگری از بازارتبریز خبر داده و می گوید: تعدادی میخواهند با هزینه خودشان به محل دیگری بروند و کار کنند و معتقدند مغازه های در نظر گرفته شده نمی تواند برایشان رونقی داشته باشد.

پیشنهاداتی برای تکرار نشدن آتش سوزی

عباس از اصناف بازار دو دری است که به خبرنگارهمشهری می گوید: برای تکرار نشدن این آتش سوزی باید تدابیری اندیشیده شود و با همکاری بازاریان و مسئولان کارهای لازم انجام شود و مسئولان شهری و میراث فرهنگی و انتظامی  همکاری بیشتری داشته باشند.

وی می گوید: مشکلی برای استخدام نگهبان شب نداریم ، حتی محل خواب و استراحت مناسبی هم می توان تامین کرد، بازاریان حاضر هستند حق شارژ بیشتری بدهند تا امنیتشان تامین شود و در این زمینه مسئولان انتظامی هم باید همکاری بیشتری داشته باشند.

وی پیشنهاد می کند: در کنار افزایش امکانات ایمنی آتش نشانی و استخدام نگهبان شبانه باید چند نقطه از بازار تبریز با دوربین هایی که بر روی دکل های مرتفع نصب میشود کنترل دایمی شود تادر هنگام وقوع حوادثی از این دست از اتاق مانیتورینگ اطلاع رسانی و جلوگیری لحظه ای شود.

وی خاطرنشان می کند: بازاریان درتامین هزینه های این دوربینها هم آماده همکاری هستند ولی با توجه به وسعت این عملیات باید مجوزههای لازم داده شده و اقدام از سوی مسئولان صورت گیرد.

ضرورت تسریع در بازسازی بازار و تامین خسارتها

مسئولان در روزهای گذشته رفت و آمد زیادی به بازار داشته اند چندین جلسه در استانداری ، فرمانداری و شهرداری برگزار شده و مدیران بیمه ای از مرکز کشور در تبریز حضور یافته و به بازاریان وعده مساعدت داده اند. از نظر وعده های حمایتی مسئولان کم نگذاشته اند و مدیران ارشد و میانی دست رد به سینه بازاریان نزده اند و به گفته خود آماده هرگونه همکاری هستند. اما با گذشت زمان موضوع وارد فرایندهای اداری پر پیچ وخمی میشود که می تواند برای بازاریانی که همکاران خود را در سراهای دیگر مشغول کسب و کار می بینند فرسایشی باشد از سوی دیگر میزان خسارتها ی وارد شده به نسبت آتش سوزی ده سال قبل چه از نظر ریالی چه حجم کالا بسیار بیشتر است و شرکتهای بیمه ای هم به دنبال راهی برای کاهش پرداختی ها از طرق  وارد آوردن ایرادهای به ظاهر قانونی هستند. ورود مسئولان ارشد استانی و پیگیری مستمر آنان می تواند این مشکل را تا حدی حل کند از طرف دیگر توقف های مالیاتی ، پرداخت تسهیلات کم بهره و جلب مشورت بازاریان برای تعیین محل بهتری برای کسب و کار جدیدشان ضروری به نظر می رسد.