قاچاق بزرگترین مشکل صنعت شکلات ایران

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت شکلات افزایش قاچاق این کالا به داخل کشور و نفوذ شکلات‌های خارجی به قفسه بسیاری از فروشگاه‌ها است.

در علم اقتصاد به‌صورت مشخص به ورود و خروج کالا که مخفیانه از مرزهای کشور وارد یا خارج شود، قاچاق می‌گویند.

کالای اقتصادی که مورد قاچاق قرار می‌گیرد را کالای قاچاق می‌نامند. شخص یا اشخاصی که مبادرت به انجام قاچاق می‌کنند را قاچاقچی یا سوداگر می‌گویند.

هنگامی‌که قیمت یک کالا در یک کشور با اجرای طرح‌های دستوری و با تمهیدات خاص کاهش می‌یابد، در نتیجه سوء استفاده کنندگان به دنبال تهیهٔ آن کالای ارزان‌ قیمت برای قاچاق آن به بیرون از مرزها هستند.

صادرات و یا واردات کالاهای ممنوعه و انحصاری، مثل انسان، مواد مخدر، زنان و کودکان، سوخت، نفت، گازوئیل، بنزین، اعضای بدن، دارو، ارز، اسلحه، خاویار، مشروبات الکلی و ده‌ها مورد دیگر را می‌توان از مصادیق قاچاق نامید.

پدیده قاچاق یا به عبارتی بهتر اقتصاد پنهان

دانشمندان علم اقتصاد، از پدیده قاچاق تحت عنوان اقتصاد پنهان نیز یادکرده‌اند. علاوه بر موارد یادشده، قانون‌گذار ایران اعمال دیگری را ازجمله مصادیق بزه قاچاق دانسته که به‌عنوان‌مثال می‌توان به بند ۲ ماده ۱۲ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۴ اشاره نمود که در این قانون عمل نگهداری کالای قاچاق نیز جرم تلقی و مشمول مجازات مربوط به قاچاق کالا است.

همچنین در مواردی مقنن افعال دیگری همانند عرضه و فروش کالا بدون پرداخت مالیات مربوطه موضوع تبصره ماده ۱۹ قانون مالیات بر ارزش‌افزوده و یا حمل چوب یا ذغالی که برای مصارف روستایی جنگل‌نشینان یا دهکده‌های مجاور جنگل اختصاص داده‌شده به نقاط دیگر را قاچاق فرض کرده است.

بنابراین نتیجه می‌گیریم که قاچاق کالا صرفاً ناظر به ورود کالا از مرزهای جغرافیایی نیست. دولت‌ها معمولاً قوانین سختی را علیه پدید قاچاق وضع می‌کنند و در مواردی برای اشخاص قاچاقچی مجازات اعدام پیش‌بینی‌شده است که بیشتر برای قاچاقچیان مواد مخدر اجرا می‌شود. البته اگر قاچاق مواد مخدر دودمان خانواده‌ها را باد می‌دهد، قاچاق سایر کالاها با فلج کردن اقتصاد زمینه را برای این بزهکاری‌ها فراهم می‌کند.

تولید ۶۰ درصد شکلات و شیرینی کشور در آذربایجان‌شرقی

صنعت شیرینی و شکلات نیمی از صادرات صنایع غذایی را به خود اختصاص داده است.سهم آذربایجان شرقی از این میان، صادرات ۶۰درصدی شکلات و شیرینی از جغرافیای ایران به دیگر کشورها است و تبریز به عنوان قطب صنعت شیرینی و شکلات حرف اول را در تولید این محصول می‌زند.

هم‌اکنون ۸۵۰ واحد بزرگ و کوچک صنایع غذایی، شیرینی، شکلات و آشامیدنی در استان فعال است و بیش از ۵۰ درصد شیرینی و شکلات کشور شامل ۶۰۰ نوع محصول متنوع در استان تولید می‌شود و در این میان ۵۲ درصدِ شکلات، ۴۰ درصدِ بیسکویت، ۴۳ درصدِ ویفر، ۴۶ درصدِ تافی و ۳۸ درصدِ آب نبات کشور محصول تولیدی آذربایجان‌شرقی است. با این حال این صنعت هم از گزند قاچاق در امان نمانده و مشکلات کوچک وبزرگی بر پای آن بسته شده است.

قاچاق ۱۵۰۰ میلیارد تومان به ایران

دبیر انجمن تولیدکنندگان شیرینی و شکلات اخیرا اعلام کرده است: هیچ‌گونه نظارتی بر واردات شیرینی و شکلات صورت نمی‌گیرد و بر اساس آمار بدست آمده سالانه گردش مالی قاچاق آدامس ۱۵۰۰ میلیارد تومان است.

جمشید مغازه‌ای با بیان اینکه آدامس در میان کالاهای وارداتی صنعت شیرینی و شکلات بیشترین سهم را دارد، اظهار کرد: با توجه به اینکه این‌ کالا به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود از نظر کیفیت مورد تایید نیست و به‌طور کلی جزو کالاهای شناخته نشده به حساب می‌آید.

وی میزان تولید شیرینی و شکلات طی سال گذشته را معادل یک میلیون و ۵۹۶ هزار تن عنوان کرد و گفت: از این میزان ۲۴۰ هزار تن به ارزش ۵۹۸ میلیون دلار صادر شد.

دبیر انجمن تولیدکنندگان شیرینی و شکلات ادامه داد: شیرینی و شکلات ایران حتی به کشور‌های اروپایی و آمریکایی نیز راه پیدا کرده است.

 تاریخ انقضای جعلی  

جمشید مغازه‌ای، دبیر انجمن شیرینی و شکلات صنعتی ایران با بیان اینکه شکلات‌های قاچاق از مبادی رسمی وارد کشور نمی شوند و به این ترتیب نمی توان فهمید این کالاها از کجا می‌آیند، تاکید کرد: بیشتر این محصولات از بازارهای ترکیه و امارات وارد کشور می‌شوند.

وی ادامه داد: واردکنندگان قاچاقی شکلات، به وسیله Gate Printer ها، تاریخ تولید و انقضای روی بسته‌های شکلات ها را تغییر می‌دهند.

سونامی شیرینی و شکلات مصداق اقتصاد پنهان است؟

این روزها کافی است به مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها در تبریز سر بزنید. قطعاً از حجم بالای شیرینی و شکلات خارجی در ویترین‌هایشان دچار شوک خواهید شد.

از یک‌سو، همه دم از تولید ملی می‌زنند و از سوی دیگر در کف خیابان‌ها ریشه به تیشه این تولید ملی می‌زنند. اینکه چگونه و بدون نظارت، ما با سونامی شیرینی و شکلات در شهر مواجه هستیم، نکته‌ای است که ذهن هر علاقه‌مند به تولید داخلی را مشغول به خود می‌کند.

تأمین سلامت مواد غذایی یکی از مهم‌ترین نیازهای شهروندان است. باید در نظر داشت که تغذیه ناسالم، شهروند بیمار به بار می‌آورد که درنتیجه هم کارآمدی نیروهای انسانی یک جامعه را پایین می‌آورد و هم هزینه‌های نظام سلامت را افزایش می‌دهد.

حال باید دید این حجم بالای محصولات خارجی با برندهای ترکیه، ایتالیا، اوکراین و… نظارت بهداشتی و درمانی و سلامت شده‌اند. اصلاً این حجم کالای خارجی با تشریفات قانونی وارد استان و کشور شده‌اند. دراین‌ارتباط گفت‌وگوهایی با تعدادی از فعالان این صنعت داشته‌ایم که در ادامه باهم مرور می‌کنیم.

موریانه‌ای به نام « قاچاق» به شکلات تبریز هم رحم نمی‌کند. اگر تا دیروز با شنیدن کلمه نحس «قاچاق» یاد سیگار و مشروبات الکلی و بنزین و برخی از کالاهای ممنوعه می افتادید حالا باید به این لیست، «شیرینی و شکلات خارجی» را هم اضافه کنید.

برای اینکه واردات خارج از مبادی قانونی برخی از تولیدات کشورهای همسایه و اروپایی، به ویژه از طریق مناطق آزاد در دراز مدت می تواند چرخ های تولیدی شکلات تبریز را از حرکت انداخته و کمر «اشتغالزایی» این بخش را خم کند.

یونس ژائله: ما با این شرایط تولید کرده و صادر می‌کنیم این یعنی معجزه!

رئیس انجمن صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی استان در گفت‌وگو با رزق این واقعیت را تائید کرده و می‌گوید: این‌که عده‌ای معتقدند این‌ها توسط مردم وارد کشور می‌شود، حرف عبثی است. بخش عمده این محصولات خارجی از جلفا و به‌نوعی منطقه آزاد ارس وارد تبریز و شهرهای اطراف می‌شود. در عالم واقعیت تعداد سکنه شهر جلفا چه تعدادی است؟

آیا این حجم کالای ورودی توسط مردم منطقه وارد می‌شود، مگر نیاز این منطقه چقدر است؟ آیا این حجم ترانزیت کالای خارجی قابل‌کنترل نیست؟ بر اساس آمارها فقط ۱۰۰ کامیون از کشور ترکیه شکلات و شیرینی وارد استان و منطقه می‌شود. این‌ها کجا می‌روند؟ مگر وارد کشور نمی‌شوند؟ این محموله‌ها نه حقوق گمرکی پرداخت می‌کنند و نه مالیات بر ارزش‌افزوده، ازلحاظ کیفی هم بیشتر این کالاها مشکل‌دارند.

وقتی از وی در مورد نظارت و اینکه مغازه‌داران چرا این محصولات را به فروش می‌رسانند می‌پرسیم، می‌گوید: وقتی یک کالایی قیمت مصرف‌کننده ندارد و بدون نظارت، صاحبان مغازه‌ها می‌توانند با هر درصد سودی آن را به فروش برسانند، چرا نباید این کار را بکنند. مشکل ما در ارگان‌های دولتی و نظارتی است.

معنای تعزیرات حکومتی چیست؟ آیا غیر از نظارت بر چنین اتفاق‌هایی است؟ وقتی نظارت‌کننده، نظارت نمی‌کند، سوپرمارکت‌ها و مغازه‌دارها هم به دلیل سود بیشتر نسبت به کالای ایرانی، محصول خارجی را در اولویت خود قرار می‌دهند.

عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تبریز در ارتباط با این پرسش که زمانی فرا خواهد رسید که با ورود به سازمان تجارت جهانی ناگزیر به چنین رقابت‌هایی خواهیم بود معتقد است: معنای سازمان تجارت جهانی و اقتصاد پس‌ از آن اصلاً این‌گونه نیست که ما دروازه‌های کشور را به‌سوی کالاهای خارجی بازکنیم.

کدام کشور عضو سازمان تجارت جهان این‌گونه رفتار می‌کند و اجازه می‌دهد بدون پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده و حقوق مشخص کالای خارجی وارد بازارها بشود. آیا در آمریکا اجازه می‌دهند که کالای چینی به همین راحتی بازار را تسخیر کند؟ آیا وقتی ما از مردم و تولیدکننده ۱۰ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده می‌گیریم نباید از یک کالای خارجی همین حقوق را طلب کنیم؟

برخی ارگان‌ها علیه بخش خصوصی فعالیت می‌کنند/ واردات کالای خارجی از منطقه آزاد ارس علیه تولید است

وی به این داستان نگاهی متفاوت‌تر نیز دارد و معتقد است: با وجود تمام تلاشی که دولت روحانی برای حل مشکلات بخش خصوصی دارد، اما ارگان‌های زیادی علیه بخش خصوصی فعالیت می‌کنند. واردات کالای خارجی از منطقه آزاد ارس علیه تولید است.

در حوزه تأمین مواد اولیه، علیه بخش خصوصی عمل می‌کنیم و اجازه واردات به این بخش را نمی‌دهیم. بانک‌ها با سیستم فعلی، علیه بخش خصوصی عمل می‌کنند، تعزیرات حکومتی به‌جای نظارت بر کالای قاچاقِ موجود در مغازه‌ها، کاملاً بخش خصوصی و تولید داخلی را کنترل می‌کند. تمامی این اقدامات، یعنی مرگ تولید داخلی و بخش خصوصی. اینکه ما در این کشور با این شرایط تولید کرده و صادر می‌کنیم یعنی معجزه. صادرات ۶۰۰ میلیون دلاری مواد غذایی استان به نظر شما چه معنایی غیر از معجزه دارد؟

وی ادامه می‌دهد، قوه قضائیه به بانک‌ها اجازه داده به هر شکل که می‌خواهند برای در یافت تسهیلات اعطایی خود با بخش خصوصی و تولیدکننده برخورد کنند.

در حالی‌که بانک باید اول شکایت کند، حکم بگیرد و اموال تولیدکننده را توقیف کند، ولی یکسره، بدون طی مراحل قانونی افراد را ممنوع‌الخروج می‌کند. ما باید بدانیم بانک‌ها به‌واقع شرکت‌هایی سهامی مثل ما هستند، آن‌ها چگونه اجازه دارند به هر شکل که می‌خواهند با تولید برخورد کنند. این‌ها برخوردهایی ضد تولید است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه اگر ایرادی ندارد مردم کالای خارجی مصرف کنند، از آن‌سو نباید هم بنده تولیدکننده را مجبور کنند که هر گندمی را خریداری کنیم، چرا باید گندم کم کیفیت دولتی را خریداری کنیم؟ الان با این شرایط قاچاق کالای خارجی از یک‌سو و واردات شکر، شیر خشک، گندم و.. از سوی دیگر ممنوع است. به این شکل تولید داخلی قطعاً از بین خواهد رفت. به نظر می‌رسد وزرایی مانند صنعت و جهاد کشاورزی، تولیدکننده‌ها را رها کرده‌اند. نتیجه چنین رویکردی مرگ تولید داخلی و قبضه بازار توسط کالای قاچاق خارجی است.

رسول بیوک: خروجی این اتفاقات فساد است و با وجود فساد، دولت حقوق قانونی خود را نمی‌تواند دریافت کند

عضو هیئت مدیره انجمن صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی استان هم در گفت و گو با رزق دراین‌ارتباط رویکردی مشابه دارد.

وی معتقد است اصولاً واردات شیرینی و شکلات خارجی اگر از مبادی قانونی است باید توسط مجموعه‌هایی مانند برند نستله که در کشور ما دفاتر قانونی دارند، انجام شود و آن‌ها مطلع باشند. در حالی که، وقتی به آمار گمرک مراجعه می‌کنیم، به چنین حجمی از واردات به‌صورت قانونی نمی‌رسیم. لذا قاچاق کالا تنها راه باقیمانده برای حضور این حجم شیرینی و شکلات خارجی در منطقه است.

بویک به نکته‌ مهم دیگری اشاره‌کرده و می‌گوید: شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی محصولات که در مبادی ورودی ضبط‌شده، بعدها طی مراحلی وارد بازار کالا شده است. حتی در این زمینه شنیده‌شده است که افرادی مبالغی را دریافت می‌کنند و چشم خود را بر ورود کالا می بندند. این نکته ای است که بارها در جلسات مطرح و پیگیری کرده‌ایم.

وی در مورد تبعات این اتفاقاتی گوید: خروجی این اتفاقات فساد است و باوجود فساد، دولت حقوق قانونی خود را نمی‌تواند دریافت کند. وی در ادامه می‌گوید: قطعاً این افراد قابل‌شناسایی و ردیابی هستند. بالاخره مشخص است که مغازه‌دار این کالا را از چه کسانی خریداری می‌کند.

عضو هیئت رئیسه اتاق بازرگانی تبریز در مورد استقبال مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها از کالای خارجی هم مانند یونس ژائله معتقد است این امر طبیعی است. وقتی حداکثر سود وی از کالای داخلی ۲۰ درصد و حداقل سود از کالای خارجی بدون نظارت ۵۰ درصد است، قطعاً دومی را انتخاب می‌کند.

رسول بیوک از زاویه‌ای دیگر هم به تبعات این اتفاق اشاره‌کرده و می‌گوید: واحدهایی مانند ما که شناخته‌شده‌اند، شاید از این داستان ضربه کمتری متحمل شوند ولی دیگر شاهد فعالیت واحدهای کوچک تولیدی به این شکل نخواهیم بود. این وضعیت در شیفت کاری تعدادی از واحدها هم تأثیر گذاشته و می‌گوید تعطیلی واحدهای تولیدی صنایع غذایی نتیجه این اقدام بدون رسیدگی است.

وی همچنین می‌گوید سال گذشته اقداماتی توسط انجمن ما صورت گرفت، حتی رئیس انجمن صنایع غذایی استان طی دو گفت‌وگوی تلویزیونی به این موارد اشاره کرد، درنتیجه پیگیری‌هایی از سوی سیستم نظارتی انجام شد و تا حدودی حجم کالای خارجی در بازار کم شد ولیکن بازهم امسال با رها کردن داستان ما شاهد موج بدتری از حضور کالای خارجی در استان هستیم.

پرویز بیوک: قاچاقچی‌ها بدون سازمان دهنده، همدیگر را پیدا می‌کنند، متأسفانه قاچاق، خود مسیر خود را می‌یابد

رئیس انجمن شیرینی و شکلات ایران نیز دراین‌ارتباط رویکرد متفاوت‌تری دارد و می‌گوید: طی جلساتی که با تصمیم سازان حوزه غذا و دارو داشتیم، به این نکته رسیده‌ایم، افرادی که این اقدامات را انجام می‌دهند مشخص هستند، آن‌ها سهمشان در این کار عدم اظهار به گمرک و یا اظهار باارزش پایین است. یعنی چیزی که ارزشش ۱۲ دلار است را یک دلار اظهار می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: کالایی که ماهیتش اصلاً شکلات نیست را به اسم شکلات به کشور وارد می‌کنند. در بعضی موارد تاریخ‌مصرف این کالاها رو به پایان بوده است و در قالب هدیه حتی به مغازه‌داران داده می‌شود.

رئیس انجمن شیرینی و شکلات ایران در ادامه در ارتباط با این افراد مشخص می‌گوید: این‌ها یک نفر و دو نفر نیستند، این‌ها آشنا به این امور هستند. بدون اینکه سازمان دهنده داشته باشند مانند یک کلونی همدیگر را پیدا می‌کنند. این‌ها همراه باهم این سیستم قاچاق را هدایت می‌کنند.

بیوک می‌گوید: مگر پخش‌کننده‌های مواد مخدر، یک سیستم مشخص و واحد دارند؟ شما هرچقدر مواد مخدر بخواهید در اختیار شما قرار می‌دهند؟ متأسفانه قاچاق مسیر خود را پیدا می‌کند، اینکه بگوییم چند نفر نشسته‌اند و باهم برنامه‌ریزی می‌کنند، درست نیست.

نگاه متفاوت پرویز بیوک درجایی است که می‌گوید: از نگاهی دیگر ایراد از همکاران تولیدکننده خودمان هم هست. آن‌هایی که محصول باکیفیت تولید نمی‌کنند، مشکل عمده از آنجاست. بالاخره مردم جامعه نگران تغذیه فرزندان خود هستند و متأسفانه محصول خارجی در ذهن آن‌ها در اولویت است.

عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تبریز همچنین می‌گوید: طی چند سال گذشته نتوانسته‌ایم قیمت محصولات خود را بالا ببریم. چراکه بازار پس می‌زند و این یعنی اقتصاد آزاد. ولیکن پرسش بنده این است آیا برای کالای خارجی هم‌چنین شرایطی وجود داشته است؟ یا اینکه مغازه‌دار به هر قیمتی که دوست دارد آن را می‌فروشد؟

وی در مورد حل معضل قاچاق می‌گوید کسانی می‌توانند این داستان را حل کنند که ذی‌نفع نباشند. نظارت در فرودگاه که علاج این کار نیست؟ آیا قاچاقچی کالا را از فرودگاه وارد می‌کند؟ وقتی تعرفه گمرکی یک کالا ۷۰ درصد است این یعنی زمینه‌ساز قاچاق.

این حوزه تصمیم‌گیری سیاسی نیست. نباید به این داستان رنگ بوی سیاسی داد. اینکه بگوییم تقصیر این دولت است و یا آن دولت. این ضعف دولت نیست. ضعف ساختاری است. در این حوزه همه باهم باید عمل کنیم، از من تولیدکننده تا دولت و تصمیم سازان. ما اگر به این سؤال پاسخ دهیم که یک فرد چرا کالای خارجی را ترجیح می‌دهد، با پاسخ به آن بسیاری از مشکلات را حل خواهیم کرد.

وی در ادامه می‌گوید: ما در این مملکت مشکل موج‌ داریم. یک روز موج سیگار خارجی، یک روز موج میوه خارجی، یک روز موج شکلات خارجی و… این‌ها از کجا می‌آیند.

شکلات اوکراینی با قطع رابطه روسیه و اوکراین قطعاً از جاهای دیگری برای تسخیر بازار سر درخواهد آورد. یکی از این بازارها ایران است. این شکلات قطعاً ابتدا برای تخریب شکلات ایرانی می‌آید. او آمده تا ذائقه ایرانی را به دست بگیرد، حتی به‌صورت قاچاق.

تورج جودی: در اینکه با قاچاق کالا باید مبارزه کرد، شکی نیست. ولیکن در کنار آن باید به مزیت‌ها توجه کنیم

این فعال صنعتی و تولیدکننده مواد غذایی نیز دراین‌ارتباط می‌گوید: دنیا در حال رشد و توسعه است. ولیکن ما از آن فراری هستیم و شرکت‌های بزرگ خارجی در این عرصه بعضاً برای بقاء، چاره‌ای جز ادغام ندارند. حضور در تجارت جهانی یعنی نابودی بسیاری از تولیدکننده‌ها. اینکه قاچاق کالا صنعت ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد باید یک تلنگر باشد.

وی افزود: تلنگر یعنی اینکه بخشی از صنایع ما دارای مزیت هستند و بخشی نه. مثلاً در تولید برخی کنسروها خوراکی ما مزیت داریم و در برخی هم نه. ما باید بدانیم به‌طور مثال در تولید گندم در ایران مزیت نداریم، ولی متأسفانه کشور ما بعضاً به نام امنیت غذایی به سمت خودکفایی آن می‌رود.

جودی گفت: در حالی‌که ما می‌توانیم تولید محصولی مزیت دار را داشته باشیم و گندم را از روسیه و آمریکا و کانادا وارد کنیم.

وی در ادامه می‌گوید: شیرینی و شکلات ما باید بتواند همپای مشابه خارجی خود حرکت کند. این همپایی فقط قیمت نیست، این همپایی همه‌جانبه است. متأسفانه در این حوزه ما دو تا سه شرکت در حد رقبای خارجی داریم. وقتی ما در جیب خود پول‌داریم ترجیحمان خرید کالای کیفی است. برای تولید کالای کیفی بسیاری از مجموعه‌های تولیدی ما چاره‌ای جز ادغام ندارند.

این تولید کننده محصولات غذایی در این زمینه مثالی زده و می‌گوید: یکی از شرکت‌های تولیدی لبنیات در کشور ۵۰ درصد سهام خود را به یک برند معروف خارجی واگذار کرد. این یعنی مجموعه فوق خود را گارانتی کرد. ما باید برای باقی ماندن در عرصه رقابت علم و فن را از رقیبِ بهتر بیاوریم.

وی همچنین معتقد است: اینکه امروز مشکل قاچاق داریم، قطعاً فردا با ورود به بازارهای جهانی و WTO مشکلات دیگری خواهیم داشت. در اینکه با قاچاق کالا باید مبارزه کرد، شکی نیست. ولیکن در کنار آن باید به مزیت‌ها توجه کنیم و اینکه در یک رقابت آزاد ما در کجای بازار قرار داریم. ما باید این را بدانیم هر کشوری چند کالا را می‌تواند تحت حمایت و پوشش خود قرار دهد، ولی نمی‌تواند جلوی مجموعه‌ها و برندهای جهانی را بگیرد. در مورد قاچاق کالا کافی است سری به یکی از شهرهای مرزی بزنید و ببینید که در روزهای پنج‌شنبه و جمعه چه تعداد از یک برند خاص شکلات در این شهر خریداری و حمل می‌شود.

در پایان می‌توان گفت با این تفاسیر به نظر می‌رسد که نگاه به پدیده قاچاق کالا باید نگاه متفاوتی باشد. این نگاه باید تمامی جوانب را در نظر بگیرد. هم تولید داخلی و سرنوشت وی را و هم حقوق دولت را که قانونی است، هم حق انتخاب مشتری و احترام به ذائقه وی را، هم رویکرد جهانی و حضور ایران در بازارهای جهانی را. هدف از این گزارش، نگاهی متفاوت و تلنگر به ذی‌نفعان حوزه تولید و واردات و صادرات بود.

—————————————

نگارنده: جعفر محرم‌پور